Навіны раёна
11 лютага 2019 года
11 лютага-жалобная дата ў гісторыі г.п.Бешанковічы, дзень гібелі габрэйскай абшчыны
Гэтая трагедыя да цяперашняга часу болем аддаецца ў сэрцах тых, чые блізкія спачываюць у брацкай магіле на правым беразе ракі Заходняя Дзвіна. Вось што напісаў у сваёй кнізе ўспамінаў "На хвалях маёй памяці" ўраджэнец Бешанковічаў
Яўхім Юдовін:
"Стагоддзямі жылі ў Бешанковічах мае продкі. Нават у кашмарным сне яны не маглі сабе ўявіць, што такое магчыма наогул на зямлі. У адзін злавесны дзень-11 лютага 1942 года - уся габрэйская абшчына, якая засталася ў акупацыі, знікла з твару зямлі і ператварылася ў пыл. Праз 16 гадоў на месцы расстрэлу быў пастаўлены помнік-просты Маналіт, абчасаны з аднаго боку, абнесены металічнай агароджай. На пярэдняй паверхні прымацаваная шыльда з надпісам: "Тут пахаваныя 1068 савецкіх грамадзян, якія загінулі ад рук гітлераўцаў".
Вялікі клопат па вырабе і ўстаноўцы помніка праявіў вядомы ў мястэчку чалавек Міцэнгендлер Лазар, дапамагалі яму Берлін Пейсах і Пажарын Лейб. Сродкі былі сабраныя сваякамі. У адзін з летніх дзён 1958 года сабралася каля сотні сваякоў загінуўшых. Многія прыехалі з іншых гарадоў-Масквы, Ленінграда, Мінска, каб ушанаваць памяць сваіх блізкіх. Адзін са сваякоў сфатаграфаваў прысутных. Гэта каштоўны фотаздымак захоўваецца ў мяне як рэліквія. Я часта вымаю гэты здымак і ўспамінаю родных, якія пайшлі.
...У Бешанковічах, на вялікім баку, стаяў дом на высокім падмурку, дыхтоўны, прасторны. У доме жылі сем'і двух братоў і сястры маёй маці. У сям'і дзядзькі Элі было 4 чалавекі-жонка Муся і трое дзяцей: Рыва, Хаім і Песя. У сям'і дзядзькі Файвла 2 чалавекі-жонка Сара і іх сын Хаім Лейтманы, у цёткі Хаі-Эці Ліхтэрман быў сын Хаім. Бабуля Х'ена Лейтман была кіраўніком сямейнага клана і аб'ядноўвала сваіх нашчадкаў. Браты маёй маці Эля і Файвл у першыя дні вайны былі прызваны ў армію і загінулі на фронце.
На Стрэлцы жылі дзве сям'і Юдовіных-Рафаіл-Давід са сваёй жонкай Рыўкай-Басяй і сястра Песя са сваім мужам Ісаакам. У пачатку вайны да іх прыехала дачка Іда Равіна з чатырма дзецьмі: Двойра, Шэйна, Рахель і Геня. У той злавесны капкан патрапілі таксама мае далёкія сваякі: Вігдэргаўз Шолам з жонкай Чэрняй, Баеў Эхіель і яго жонка Гінда, а таксама Юдовіна Нойма і адна бабулька Эстэр Малке з нявесткай і ўнучкай. У адной брацкай, жудаснай магіле аказалася 28 чалавек маіх блізкіх і родных. У агульнай складанасці склалі галовы на ўскрайку лесу 6 сем'яў, высечаных пад корань.
Рывачка была вельмі прыгожая дзяўчына. Увесь свой час аддавала вучобе і, вядома, добра паспявала. У сям'і, будучы старэйшай, шмат займалася сваёй малодшай сястрычкай Песяй. Хацела стаць урачом, а апынулася мішэнню для душагубаў. Хаім быў вельмі дынамічны, рухомы, з характарам халерыка, умеў абараняць сябе ад крыўдзіцеляў. Марыў стаць інжынерам, у школе захапляўся дакладнымі навукамі. У дзень Страшнага суда, калі асуджаных вялі строем да ракі, ён непрыкметна адстаў і слізгануў пад масток. На няшчасце, гэта заўважыў паліцай.
Малодшай дачцэ Песі было 15 гадоў. Вельмі спакойная, ціхая дзяўчынка, у яе сям'і «не чулі». Гэта не дапамагло ёй выратавацца ад варвараў, і яна падзяліла са сваімі роднымі жудасны, трагічны лёс. У доме бабулі Х'ены было двое малалетніх дзяцей. Гэта сыночак дзядзькі Файвла-пяцігадовы Хаімка і сын цёткі Хаі-Эці - таксама Хаім, яму было 4 гады".
Станіслаў ЛЕАНЕНКА,
краязнаўца.